دسته بندی انواع قندها
قندهای خوراکی را می‌توان بر اساس ترکیبات شیمیایی، خصوصیات طعمی، و میزان تأثیر بر سطح گلایسمی (تأثیر بر قند خون) به چند گروه دسته‌بندی کرد. در زیر به برخی از دسته‌های قندهای خوراکی اشاره می‌شود:
مونوساکاریدها
این قندها از یک واحد ساختاری تشکیل شده‌اند و به طور مستقیم توسط بدن جذب می‌شوند.
نمونه‌ها: گلوکز، فروکتوز، گالاکتوز.
دی ساکاریدها
این قندها از دو واحد ساختاری تشکیل شده‌اند و به طور مستقیم توسط آنزیم‌های هضمی به مونوساکاریدها تجزیه می‌شوند.
نمونه‌ها: سوکروز (گلوکز + فروکتوز)، لاکتوز (گلوکز + گالاکتوز)، مالتوز (گلوکز + گلوکز).
پلی ساکاریدها
این قندها از سه یا بیشتر از واحدهای ساختاری تشکیل شده‌اند و به عنوان منابع ذخیره انرژی در گیاهان و حیوانات عمل می‌کنند.
نمونه‌ها: گلیکوژن، نشاسته، سلولز.
قندهای مصنوعی و شیرین‌کننده‌ها
این قندها به عنوان جایگزین‌های کم‌کالری برای شکر در محصولات خوراکی و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نمونه‌ها: آسپارتام، ساکارین، سوکرالوز، استویا.
دسته‌بندی قندهای خوراکی مهم است زیرا انتخاب مناسب قندها به توازن تغذیه کمک می‌کند و می‌تواند بر سلامتی عمومی و کنترل وزن تأثیرگذار باشد.
قندهای طبیعی
گلوکز
گلوکز یک نوع قند مهم است که به عنوان سوخت اصلی برای سلول‌ها در بدن انسان عمل می‌کند. این مولکول یک نوع مونوساکارید و یک از اصطلاحاتی است که برای نشان دادن شکر خون مورد استفاده قرار می‌گیرد. گلوکز به عنوان یک کربوهیدرات در میوه‌ها، شکرها، نان، و دیگر منابع کربوهیدراتی گیاهی و حیوانی یافت می‌شود. گلوکز یک ماده اساسی در صنایع غذایی است که به عنوان یک شیرین‌کننده در تولید شیرینی‌ها، شکلات، آبمیوه‌ها، نوشیدنی‌های انرژی، محصولات لبنی، و محصولات غذایی متنوع دیگر به کار می‌رود.
فروکتوز
فروکتوز یکی از مهمترین نوع‌های قندهای مونوساکارید است و یکی از سه واحد ساختاری اصلی قندهای کربوهیدراتی معروف به هگزوزها محسوب می‌شود. فروکتوز به صورت طبیعی در میوه‌ها، عسل، و بعضی از سبزیجات و سبزی‌ها یافت می‌شود. فروکتوز به عنوان یک جایگزین شکر معمولی (ساکاروز) در برخی از محصولات غذایی استفاده می‌شود، به خصوص در محصولاتی که نیاز به افزایش شیرینی دارند.
گالاکتوز
گالاکتوز یک هگزوز (شش‌کربنی) است و از مولکول گلوکز با تغییرات در موقعیت گروه هیدروکسی به دست می‌آید. این مولکول در محصولات لبنی و برخی دیگر از منابع غذایی یافت می‌شود. گالاکتوز به عنوان یک ماده افزودنی در بعضی از محصولات غذایی نیز استفاده می‌شود، به ویژه در صنعت خوراک کودکان.
ساکاروز
ساکاروز یک دی‌ساکارید است که از دو مولکول مونوساکارید، گلوکز و فروکتوز، تشکیل شده است. این قند معروف به نام شکر خودکفا نیز است و یکی از مهمترین و رایج‌ترین قندهای موجود در طبیعت محسوب می‌شود. ساکاروز به عنوان یک شیرین‌کننده در غذاها و نوشیدنی‌ها به کار می‌رود. همچنین، از طریق فرآیندهای شیمیایی مختلف، مثل هیدرولیز ساکاروز به گلوکز و فروکتوز، می‌توان شکرهای مختلف مانند شکر ناخالص، شکر ترکیبی، و شکر قهوه‌ای را تولید کرد.
لاکتوز
لاکتوز یک دی‌ساکارید است که از دو مولکول مونوساکارید، گلوکز و گالاکتوز، تشکیل شده است. این قند در محصولات لبنی یافت می‌شود و نقش مهمی در تغذیه و سلامت دارد. لاکتوز به عنوان یک افزودنی در صنعت غذایی به کار می‌رود. این ماده برای افزایش شیرینی و تغذیه در بعضی از محصولات استفاده می‌شود.
مالتوز
مالتوز یک دی‌ساکارید است که از دو واحد گلوکز تشکیل شده است و از نظر ساختاری به ساکاروز شبیه است. این قند به عنوان یک نوع کربوهیدرات در طبیعت یافت می‌شود و در برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به عنوان یک ماده شیرین‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. مالتوز به دلیل قابلیت شیرین کنندگی خود، افزوده شدن به محصولات مختلف غذایی و نوشیدنی را بهبود می‌بخشد. همچنین، در تولید نان، شیرینی‌پزی، و سایر محصولات خوراکی به عنوان یک افزودنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قندهای مصنوعی
آسپارتام
آسپارتام یک نوع ماده شیرین‌کننده مصنوعی است که به عنوان یک جایگزین قندها برای شیرین کردن مواد غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این ترکیب شیمیایی بسیار شیرین است. آسپارتام به عنوان یک ماده شیرین‌کننده مصنوعی در بسیاری از محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. از جمله محصولاتی که آن را شامل می‌شود، می‌توان به نوشابه‌ها، آبمیوه‌های مصنوعی، شکلات‌ها، داروها، چای‌ها، و محصولات خنک‌کننده اشاره کرد.
آسه سولفام پتاسیم
آسه سولفام پتاسیم یا به اختصار “آسپارتام K” یک ماده شیرین‌کننده مصنوعی است که به عنوان یک جایگزین قندها برای افزودن شیرینی به مواد غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. در ادبیات علمی، این ماده با نام E950 هم شناخته می‌شود. آسه سولفام پتاسیم به عنوان یک ماده شیرین‌کننده در بسیاری از محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها، از جمله نوشابه‌ها، آبمیوه‌ها، دسرها، ژله‌ها، و شیرینی‌ها استفاده می‌شود.
ساکارین
ساکارین یک نوع ماده شیرین‌کننده است. ساکارین به عنوان یک ماده شیرین‌کننده مصنوعی با نام E954 شناخته می‌شود. ساکارین به عنوان یک ماده شیرین‌کننده در برخی از محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این شیرین‌کننده به عنوان یک جایگزین قندها برای افزودن شیرینی به مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سوكرالوز
سوکرالوز (Sucralose) یک نوع ماده شیرین‌کننده مصنوعی است که به عنوان یک جایگزین قندها برای افزودن شیرینی به مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به کار می‌رود. این ترکیب با نام E955 هم شناخته می‌شود. سوکرالوز به ویژه به دلیل شیرین کنندگی بالا و کم‌کالری بودن مورد توجه قرار گرفته است. سوکرالوز به عنوان یک ماده شیرین‌کننده در بسیاری از محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این محصولات شامل نوشابه‌ها، مواد خامه، شیرینی‌ها، دسرها، آبمیوه‌ها و محصولات کم‌کالری می‌شوند.
استویا
استویا یک گیاه خاص است که از برگ‌های آن می‌توان استویازید، یک نوع ماده شیرین‌کننده طبیعی، به دست آورد. نام علمی این گیاه Stevia rebaudiana است. استویا به عنوان یک جایگزین طبیعی برای قندها و مواد شیرین‌کننده‌های مصنوعی شناخته می‌شود و به دلیل خصوصیات شیرین‌کننده بالا و کم‌کالری بودن، مورد استفاده در صنعت غذایی قرار گرفته است. استویا به عنوان یک ماده شیرین‌کننده طبیعی در بسیاری از محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها، از جمله نوشابه‌ها، آبمیوه‌ها، شیرینی‌ها، دسرها، و مواد خامه استفاده می‌شود.
قندهای الكلی
قندهای الکلی گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که شامل یک گروه هیدروکسیل (-OH) و یک گروه کربونی است. این قندها عمدتاً از راکتیون الکلی با آلدهیدها یا کتون‌ها به دست می‌آیند. زیرا این ترکیبات دارای یک یا چند گروه هیدروکسیل هستند، معمولاً به عنوان شیرین‌کننده‌ها یا حلال‌های خوبی شناخته می‌شوند. در زیر، چند نمونه از قندهای الکلی را معرفی می‌کنم:
گلیسرول: گلیسرول یک قند الکلی سه‌الکلی است که در ساختار سلول‌ها و چربی‌ها شرکت دارد. این گلیسرول به عنوان یک حلال و در برخی از مواد غذایی و کیسه‌های تزریقی به عنوان حلال در داروها نیز استفاده می‌شود.
سوربیتول: سوربیتول یک قند الکلی شش‌کربنی است که از گلوکز به دست می‌آید. این ماده به عنوان یک شیرین‌کننده مصنوعی و حلال در محصولات غذایی و داروها استفاده می‌شود.
مانیتول: مانیتول نیز یک قند الکلی شش‌کربنی است و به عنوان یک شیرین‌کننده مصنوعی و حلال در برخی از محصولات غذایی و داروها به کار می‌رود.
ایریتریتول: این قند الکلی چهار‌کربنی کم‌کالری است و به عنوان یک شیرین‌کننده در محصولات غذایی کم‌کالری، شکلات‌ها، شیرینی‌ها، و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.
اکسیتول: این قند الکلی پنج‌کربنی در برخی از محصولات غذایی کم‌کالری، شکلات‌ها، شیرینی‌ها، و محصولات بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.